Het Java Eiland

HET JAVA-EILAND      

Eind 19e eeuw werd een golfbreker in het IJ verbreed. Dit IJ-eiland diende als overslaghaven voor stoomschepen. Op het westelijke deel zat de Koninklijke Nederlandse Stoomvaartmaatschappij (KNSM) en op het oostelijke deel de Stoomvaart Maatschappij Nederland (SMN). 

Na de 2e wereldoorlog zijn de havenactiviteiten verplaatst naar het modernere Westelijk Havengebied. Het Oostelijk Havengebied lag er verlaten bij. Vanaf 1970 hebben jongeren door de grote woningnood de leegstaande gebouwen bezet. Het was een vrijplaats met café, winkel, restaurant en ateliers.

De gemeente wilde in 1975 het gebied veranderen in een nieuwe woonwijk en de havens dempen. De toenmalige bewoners wilden het havenkarakter erg graag behouden. Door hun acties kregen ambtenaren waardering voor het unieke gebied en veel panden en water werden behouden. 

Het stedenbouwkundig ontwerp uit 1995 voor het Java-eiland is van de architect Sjoerd Soeters. Hij ‘knipte’ het in vijf stukken door vier smalle grachten te laten graven. De huizen daarlangs zijn geïnspireerd op de grachtenpanden van de binnenstad. De hoge en smalle panden zijn van 19 jonge architecten.

De vijf woongebouwen kregen binnentuinen met Indonesische namen van het eiland Java: 

  • Tosarituin (wintertuin met altijd groene bomen en met een slangenmuur) 

  • Imogirituin (herfsttuin met ginkgo’s en met water)

  •  Taman Sapituin (zomertuin met vlinderstruiken en acacia’s) 

  • Krantontuin (lentetuin met heuvel)

  • Bogortuin


Verspreid over de binnentuinen staan vijf transformatorhuisjes en twee gasreduceerstations. Die zijn ontworpen door Huibert Groenendijk. Ze vallen op door de zwart geribbelde wanden. De ontwerper typeert zijn huisjes als kapelletjes van waaruit de zegeningen van de moderne technologie worden verdeeld.

Er zijn op het eiland kunstwerken te vinden van Rombouts-Droste, Ton Slits, Piet Dieleman, 
Huibert Groenendijk en Claudia Kölgen. Kijk hiervoor eens op de site van de gemeente, deze lijst met kunstwerken, of maak een wandeling langs de meest interessante plekken.

En op de kop van het eiland waakt onze Zeeman op de uitkijk van Pieter Starreveld (1911-1989).

De negen bruggetjes over de vier grachten zijn ontworpen door het kunstenaarsechtpaar Guy Rombouts en Monica Droste. De bruggen bestaan uit een - vormenalfabet - waarmee je ze zou kunnen ‘lezen’. Dit is niet eenvoudig, maar de goede puzzelaar zou namen als ‘Wetenschap’ en ‘Light’ kunnen zien in de vormen van de bruggen.

Vanaf 2001 is het eiland verbonden door de 200 meter lange Jan Schaefferbrug. De dwars door het voormalige koelpakhuis De Zwijger aangelegde brug is een ontwerp van architect Ton Verhoeven. Hij wilde het centrum zo met het eiland verbinden. Tijdens SAIL (iedere 5 jaar) worden twee gedeeltes met pontons verwijderd.

Het Java-Eiland was één van de eerste projecten waar op grote schaal middenhuur woningen zijn gebouwd. Van de woningen was oorspronkelijk 25% in de sociale sector en de rest in het middensegment. De aanvangshuren voor een appartement lagen net boven de toenmalige huurgrens van de sociale huur. Deze huur is in de afgelopen 20 jaar opgelopen van €600 naar €1.500. HV Java is vanaf 2016 actie gaan voeren om daar iets tegen te doen. Zie daarover elders op de website.

Op het Java-Eiland zijn

  • 700 huurwoningen van BouwInvest (vrije sector en nog 70 sociale huur)  

  • 360 koopwoningen

  • 302 huurwoningen van De Alliantie en Stadgenoot (272 sociale huur- en 30 vrije sector)

Er zijn verschillende buurtverenigingen, zoals: